Sommige vrouwen zeilen er zonder al te veel problemen doorheen, maar als je pech hebt kan de overgang slopend zijn, zeker als je slecht slaapt.

Natuurlijk proces of niet, veranderingen in hormonale balans kunnen een grote negatieve invloed hebben op de mentale en fysieke gezondheid van de vrouw. Vrouwen hebben niet alleen last van bekende overgangssymptomen zoals opvliegers, ook slapeloosheid en depressie komen vaak voor.

Tijdens de overgang ervaart ongeveer de helft van de vrouwen slaapproblemen zoals problemen met inslapen, ’s nachts wakker worden en niet meer in slaap kunnen komen.

De slaap wordt verder verstoord door opvliegers en nachtzweten, waar zelfs vier op de vijf vrouwen ooit tijdens de overgang last van hebben. In sommige gevallen blijven de klachten ook na de overgang bestaan. Slecht slapen draagt ​​in belangrijke mate bij aan de ontwikkeling van depressie, diabetes en hart- en vaatziekten. En vrouwen tijdens de menopauze hebben hier een verhoogd risico op.

Waarom heeft de overgang zo’n invloed op je hersenen?

“Tijdens de overgang verandert de hormoonbalans van vrouwen: het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen neemt af”, zegt Birit Broekman, psychiater en onderzoeker in OLVG en Amsterdam UMC tegen de Hersenstichting. “Dat heeft effect op het brein, want de afname van oestrogeen heeft ook invloed op andere stofjes in de hersenen zoals serotonine en endorfine. Serotonine noemen we in de volksmond ook wel het ‘gelukshormoon’. Het beïnvloedt onder andere hoe we ons voelen. Endorfine zorgt voor het onderdrukken van pijn en stress. Verandering in deze stofjes kan zorgen voor klachten als somberheid of het voelen van stress. Een derde van de vrouwen heeft door de veranderingen in hun hormoonbalans ernstige klachten tijdens de overgang, zoals somberheid of angstklachten. Dus ja: de overgang kan zeker invloed hebben op onze hersenen en daarmee op hoe we ons voelen.”

Waar kom die slapeloosheid vandaan?

“Zo’n veertig tot vijftig procent van de vrouwen slaapt slechter tijdens de overgang. Dat is een flinke groep. Die slapeloosheid kan een gevolg zijn van de somberheid en de toegenomen stress, die ik eerder noemde. Maar het kan ook komen door de opvliegers die vrouwen ‘s nachts hebben. Of door de vele veranderingen in iemands leven. De overgang is voor veel vrouwen een periode waarin er ook veel dingen tegelijk kunnen spelen. Denk bijvoorbeeld aan een partner die met pensioen gaat, kinderen die het huis uitgaan, of veranderingen in werk. Dat kan leiden tot meer stress en spanning, wat kan zorgen voor slechtere nachten.”

Hoe belangrijk is goede slaap voor onze hersenen?

“Slaap is heel belangrijk voor de werking van de hersenen. Slecht slapen geeft een groter risico op hersenaandoeningen. Denk bijvoorbeeld aan dementie, maar ook aan depressie. Ook kan slapeloosheid zorgen voor meer angst en stress. Op de korte termijn heeft slechte slaap negatieve gevolgen. Zo kan het zorgen voor vermoeidheid, concentratieproblemen en een slecht humeur. Gelukkig gaat het bij de meeste vrouwen in de overgang over het algemeen goed. Toch is er een groep bij wie deze slapeloosheid een groot probleem vormt.

Is er een behandeling voor de klachten die ontstaan tijdens de overgang?

“Het is zeker mogelijk om iets te doen aan de klachten rondom de overgang. Je kunt beginnen met het aanpassen van je leefstijl. Gezonde voeding, voldoende slaap en minder alcohol. Ook krachttraining kan helpen, dit zorgt voor een goede hormoonbalans. Meer beweging is sowieso goed, maar krachttraining geeft daarbij nog een stimulatie voor bot- en spiermassa en dat is extra belangrijk in de overgang. Als vrouwen echt veel last hebben van de klachten door de overgang, kan hormoontherapie helpen. Soms adviseren we ook antidepressiva.”

Wat kun je zelf doen?

• Eet geen zware maaltijden voor het naar bed gaan, wees ook voorzichtig met heel kruidig, pittig of zuur eten.
• Vermijd nicotine, koffie, thee, cola en alcohol: het klinkt als leven als een non, maar hoe minder prikkels je lijf te verwerken heeft, hoe rustiger je te bedde gaat.
• Leg een laken onder je dekbed zodat je bij een opvlieger het dekbed weg kunt slaan zonder meteen in de kou te liggen. Hoe verrukkelijk die kou ook is, zo’n harde overgang maakt je nóg wakkerder.
• Wie erg transpireert: leg een paar droge T-shirts naast je bed om zonder al te veel moeite iets droogs aan te trekken, slaap op een badlaken dat je makkelijk op de grond kunt schuiven en investeer in een extra kussen zodat je ’s nachts makkelijk kunt wisselen. Niets zo naar als klam beddengoed, daar ga je niet beter van slapen.
• Opvliegers gaan soms gepaard met hartkloppingen die na een paar minuten verdwijnen. Heb je daar veel last van, bespreek het met je huisarts. Is het gerelateerd aan de hormoonorkaan, dan kunnen ademhalingsoefeningen helpen om ze te kalmeren, net als op je rechterzij gaan liggen, dan voel je ze minder.
• Doe de slaapcheck van de Hersenstichting.
• Maak van naar bed gaan een vast ritueel op een vaste tijd: geen scherm maar een boek of een woordzoeker, rustige muziek, koele slaapkamer, slaapkamer alleen gebruiken om te slapen – het kan allemaal helpen om beter te slapen.
• Heb je airco op de slaapkamer, zet ‘m een half uurtje voor het naar bed gaan aan. Hij hoeft niet de hele nacht aan te staan, koel gaan slapen helpt al. Kouwelijke bedpartners leggen maar een extra deken over zich heen.
• Berust in het feit dat je tijdelijk minder goed zult slapen. Dit is moeilijk, want niet goed slapen is ontzettend frustrerend, maar hoe meer je erop gefixeerd bent, hoe minder rust je zult vinden.
• Overleg met een overgangscoach of laat je doorverwijzen naar een menopauzepoli: er is meer hulp dan je misschien denkt.

Nooit meer iets missen?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief en je krijgt wekelijks een verzameling van de beste stukken, updates over de podcast en de beste aanbiedingen van Saar in je mailbox!