In het nieuws, deze week: meer dan genoeg werk, maar toch zit een groeiend aantal jonge, potentiële werknemers werkloos thuis. Gen Z zou ‘veeleisend, te duur en wiebelig’ zijn volgens werkgevers. Eefjes dochter Larissa (26) is zo iemand die haar draai niet kan vinden op de arbeidsmarkt. En dat baart haar zorgen. 

“De besluiteloosheid was er al een beetje na het halen van haar eindexamen. Tussenjaar of toch vervolgopleiding? Het werd een half jaar reizen en daarna een half jaar een IT-opleiding. Dat was het toch niet helemaal, dus switchte ze naar sociaal-economische wetenschappen.

Ik vond het vaag klinken, maar ze zou er ‘concrete beleidsadviezen mee kunnen formuleren’, dus vooruit. Ook dát was het niet helemaal, maar het onderdeel organisatiepsychologie vond ze weer wel interessant, dus weer een overstap. Dat was het moment dat mijn man en ik moesten aangeven dat we haar dooltocht door studies niet voorgoed konden blijven sponsoren. Dat snapte ze gelukkig. Studie afgemaakt, bij de bakker gaan werken ‘om even uit haar hoofd te komen’ na al die jaren tussen de boeken.

Sindsdien heeft ze vijf banen gehad, variërend van helpdesker tot receptionist, waarvan eentje bij haar studie paste. Ze maakte deel uit van een jong, hip team dat voor een groot bedrijf onderzocht waarom mensen niet altijd even rationeel beslissingen nemen als het om financiën gaat. We dachten dat ze er wel zou landen.

Maar toen ze na een half jaar een vast contract aangeboden kreeg, had ze ‘het gevoel dat ze nog even verder moest kijken’. Want het was toch wel veel van hetzelfde, op kantoor zitten. Voor alle duidelijkheid: ze zat drie dagen op kantoor, mocht twee dagen thuis werken en ook nog eens zelfs haar dagen indelen, als ze haar taken maar afmaakte. Ik zou ervoor tekenen als ik zo mijn werk mocht inrichten.

Dat ‘verder kijken’ bestaat sindsdien vooral uit op haar telefoon kijken. Filmpjes, TikTok, achterlijke influencers die de wereld wijsmaken dat je slapend rijk kunt worden. Ze solliciteert voor de vorm en om haar uitkering niet te verliezen, maar hangt bij een online gesprek zo lusteloos voor de camera dat ik haar eerlijk gezegd ook niet zou aannemen. Je wilt als werkgever toch enige nieuwsgierigheid en enthousiasme van een potentiële werknemer.

Omdat ze ook weer niet ziek of depressief is en we het van de gekke vinden dat een gezonde meid van haar leeftijd thuis zit, werkt ze onder enige druk van ons inmiddels wel parttime bij een winkel met kipgerechten. Wat ze daar verdient, wordt van haar uitkering afgehouden, het is geen vetpot. Als ze ooit haar droom van een eigen appartement en meer reizen wil waarmaken, zal er toch meer gewerkt en meer verdiend moeten worden.

We hebben het er al vaak over gehad met haar. Over hoe werk structuur en voldoening biedt, hoe het een middel is om persoonlijke doelen te bereiken. Maar ook: dat werken niet per se leuk hoeft te zijn. Als je er energie van krijgt is dat mooi meegenomen, maar je doet het niet per se voor je lol.

Haar droombaan is op dit moment een paar dagen per week voor een camera leuteren over rouge of gadgets of betaald krijgen om te vloggen over iets. En daar dan genoeg mee verdienen voor een penthouse in het centrum. Het is niet erg realistisch en het is ook zeker niet zoals ze is opgevoed. Ik werk in de zorg, haar vader is monteur, ze heeft echt wel meegekregen dat werken iets is waarvoor je de deur uitgaat en de nodige moeite moet doen.

Ik heb vaak zin om haar door elkaar te rammelen en om eerlijk te zijn hebben we er ook wel eens ruzie over, wat natuurlijk niets oplost. Ik heb net zo goed met haar te doen. Die besluiteloosheid vreet aan haar. Er zijn online altijd leeftijdgenoten te vinden die leukere dingen lijken te doen, ze vergelijkt zichzelf daarmee en gaat dan weer aan alles twijfelen.

Het is ook best een lastige tijd voor een twintiger om je plek te vinden in het leven. Anderzijds zie ik vrienden  uit haar eindexamenjaar die serieus goed verdienen met een eigen klusbedrijf. Haar beste vriendin is de techniek ingegaan, installeert warmtepompen en stuurt een team van acht mensen aan. Ze heeft ontzettend veel lol in haar werk. Haar nichtje is ongeveer even oud en bezig met een lening om een eigen kapsalon te openen. Werkt zich een slag in de rondte, maar ziet het helemaal zitten. Dat gun ik Larissa ook zo, die kick van iets kunnen, van een project tot een goed einde brengen, van een klus klaren, van thuiskomen met het gevoel dat je iets nuttigs hebt gedaan en je geld hebt verdiend.

Tegelijk maak ik me zorgen. Het gaat minder goed met de economie, jongeren merken dat als eerste en ze heeft echt geen idee hoe het zal zijn als ze niet meer standaard voor een gesprek zal worden uitgenodigd. En als banen schaarser worden, kun je er donder op zeggen dat je als sollicitant dingen als thuiswerken of deeltijdwerken niet meer zomaar kunt afdwingen, laat staan dat je een fulltime salaris, maar ook ‘voldoende tijd voor jezelf’ kunt krijgen.

Misschien moet ze het eerst ervaren voor het kwartje valt. Maar dat zou geen prettige manier zijn om haar plek te vinden op de arbeidsmarkt. Ik hoop zó dat ze haar kansen grijpt zolang die er nog zijn. Want het blijft natuurlijk niet zo, dat de banen voor het oprapen liggen.”

Nooit meer iets missen?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief en je krijgt wekelijks een verzameling van de beste stukken, updates over de podcast en de beste aanbiedingen van Saar in je mailbox!