Als je ook niets begrijpt opgeblazen lippen en malle bikinifoto’s op Instagram, wil je dit interview lezen met Liesbeth Woertman (66). Een hoogleraar psychologie met uitgesproken meningen: “Ik word zo treurig van al die ontplofte botox-hoofden”
Als prof. dr. Liesbeth Woertman (66) de studenten bekijkt die ze college geeft over schoonheidsidealen, valt het haar telkens weer op. Dat hun uiterlijk hun identiteit is geworden – als een vorm van zingeving.
Waar komt dat perfectionisme op ons uiterlijk vandaan?
“Nu kerk en religie een steeds kleinere rol spelen, ervaren veel mensen momenteel een grote leegte in zichzelf. Wie ben ik? Wat wordt er van me verwacht? Het leven lijkt maakbaar, alsof we overal zelf verantwoordelijk voor zijn. Dat zie je ook bij jongeren: die worden geacht overal goed in te zijn. Ze moeten sporten, hoge cijfers halen, veel vrienden hebben en er goed uitzien. We moeten allemaal iets bereiken in het leven. De vraag is niet meer waar je blij van wordt, maar of je geslaagd bent. Dus slaan we aan het lijnen en sporten en verdient de cosmetica-industrie miljarden aan onze obsessie. Botox en corrigerende operaties liggen inmiddels binnen handbereik, we zijn allemaal in de ban van ons uiterlijk. Dat is iets van deze tijd, vroeger was het veel minder bepalend voor wie je was.”
Waarom waren onze moeders en grootmoeders minder bezig met hun uiterlijk?
“Omdat er geen cosmetische industrie bestond en ze er dus niets aan konden veranderen. En omdat ze niet de hele dag via de smartphone werden gebombardeerd met gemanipuleerde beelden van Doutzen Kroes en andere beeldschone vrouwen. Daardoor groeit er nu een generatie op voor wie een normaal uiterlijk niet prettig meer is. Kijk maar eens naar vloggers. Ik ken hun namen niet hoor, maar als ik iemand op televisie zie waarvan ik denk: wie is dit in godschristusnaam, hebben ze vaak honderdduizend volgers op YouTube. Zogenaamd ‘echte’ vrouwen die betaald worden door cosmetisch chirurgen en make-up-labels. Waar zij het over hebben heeft niets te maken met de echte wereld, maar het lijkt wel zo.
De moeders van die jonge meiden, zijn er trouwens net zo vatbaar voor. Die gaan en masse aan de botox en de fillers, met van die ontplofte gezichten als gevolg, vreselijk. Heel begrijpelijk: duizenden gefotoshopte beelden planten elke dag een schoonheidsideaal in ons hoofd. Dat was vroeger heel anders, toen deden we het met die ene mooie tante, het mooiste meisje van de klas, of een verre filmster. De cosmetica-industrie was een lachertje, vrouwen deden het met een pot Nivea en op zondag een lichtroze lippenstift. Daardoor is mijn generatie, ik ben nu 64, ook weerbaarder. Wij vergelijken onszelf nog met echte, lévende mensen.”
Maar intussen wordt onze obsessie met het uiterlijk, alleen maar sterker.
“Die drang naar dat perfecte uiterlijk is uiteindelijk alleen maar een schreeuw om liefde: zie mij, hou van mij. Terwijl een opgemaakt uiterlijk je geen enkel menselijk contact oplevert. Integendeel, lippenstift loopt uit als je zoent. Seks gaat óók over putjes in je billen en doorgelopen mascara. Het lijkt in deze tijd alsof je uiterlijk de voorwaarde voor liefde is geworden. Sommige vrouwen denken dat er van ze gehouden zal worden als ze die rimpels laten weghalen. Maar een gladde huid haalt je onzekerheid niet weg. Hoeveel we ook investeren in ons uiterlijk, hoezeer we ook proberen er jong uit te blijven zien, we krijgen vroeg of laat met onze sterfelijkheid te maken.”
Wat maakt je echt treurig?
“Dat het overgrote deel van de meisjes en vrouwen worstelen met hun uiterlijk, ook als daar geen enkele reden voor is. Hun zelfbeeld strookt vaak totaal niet met de werkelijkheid. Wat je zelf denkt te zien aan rimpels, vlekjes, puistjes, wallen, is lang niet altijd de waarheid. Het is wat je denkt te zien.”
Maar een spiegel vertelt toch de waarheid?
“Niemand kan objectief naar zichzelf kijken, misschien is dat wel de belangrijkste boodschap die ik heb. Je kijkt met kennis, emoties en verwachtingen. Je kent je leeftijd, je weet hoe slecht je vannacht hebt geslapen, denkt aan die ene beeldschone collega – met die kennis kijk je in de spiegel. Je scant en veroordeelt jezelf en vergelijkt jezelf met andere vrouwen. Jezelf objectief waarnemen, dat kunnen we helemaal niet joh.”
Meer lezen over dit onderwerp? In het nieuwe nummer van Saar onderzoekt Maike Jeuken hoe het kan dat alle meiden er tegenwoordig hetzelfde uitzien. Benieuwd? Neem nu een abonnement of hol vanaf 17 november naar de winkel.
Beeld: Samy, Image Press Agency / Alamy Stock Agency
Prof. dr. Liesbeth Woertman (1955) is hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Utrecht en gespecialiseerd in lichaamsbeeld in relatie tot (sociale) media. Ze schreef onder andere de boeken Moeders mooiste, Psychologie van het uiterlijk en Je bent al mooi – de schoonheid van imperfectie.
