Nergens ter wereld wordt Bachs Matthäus-Passion zo vaak opgevoerd als in Nederland. En Ella (58) snapt wel waarom.
Eerlijkheid gebied me te zeggen dat ik het geloof jaren geleden achter me heb gelaten. Maar ik mag nog graag een kerk binnenlopen om een kaarsje aan te steken en even ergens bij stil te staan. Opgegroeid in een gezin dat Protestanter was dan de Oranjes raak je het bovendien nooit helemaal kwijt, de geur van een gebedshuis, de verhalen uit de bijbel, de rituelen die erbij horen.
Matthäus-Passion
De kerk raakte me kwijt door galmende dominees en archaïsche teksten. Maar nog altijd kan ik verdrinken in koorzang. Buitenaards als je mee mag zingen, maar ook al betoverend om naar te luisteren. Zeker bij een oratorium als de Matthäus-Passion, een ijkpunt in het jaar.
Donder en bliksem
Eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik het in het begin een lange zit en taaie kost vond. Het lijdens- en sterfverhaal van Jezus is niet bijster opwekkend. Maar aan Bach heb je een goede, om je bij de les te houden. In de muziek zit donder en bliksem, de strijkers zijn een soort aureool van geluid, de muziek is soms bizar modern, bij Aus Liebe val je vanzelf stil – je moet hem in zijn geheel horen om het echt te beleven.
Alleen met de muziek
Mijn vader leefde nog toen ik het stuk als eind veertiger beter leerde kennen. Tijdens vele lange mantelzorgritten over de A1 van west naar oost en weer terug nam ik het oratorium in me op. Ik herkende al snel de ‘greatest hits’ in de Matthäus-Passion, ik kocht de fantastische hertaling van Jan Rot. Door het donker, alleen met de muziek. De grootse opening (Kommt, ihr Töchter, helft mir klagen), de minimale vertelling, het slotkoraal Wir setzen uns mit Tränen nieder.
Het slotkoor is niet het einde
Een paar jaar geleden werd het oratorium uitgezonden op tv en ben ik ervoor gaan zitten, drieënhalf uur lang. Ik weet niet of ik het in een kerk zou trekken en was blij met mijn luie stoel, een pot thee en de wc nabij. Maar het was prachtig om het ook een keer te zien en met de ondertiteling erbij begreep ik de lading van het verhaal beter. Ook dat het slotkoor niet het einde is: daarna wordt het Pasen, er is hoop.
Rare opera
Het stuk werd voor het eerst opgevoerd in 1727. Het was destijds geen enorm succes, Johann Sebastian had moeite de zangers te motiveren en de toehoorders vroegen zich af wat dit voor een rare opera was. Bach heeft niet meer mee kunnen maken hoe na zijn dood generatie na generatie de Matthäus-Passion heeft omarmd, gespeeld, gezongen en ontroerd.
Je hoeft er niet eens gelovig voor te zijn, 297 jaar magie in klanken raakt iets in ons allemaal. Zeker als je al een hele tijd hebt geleefd, in je derde helft zit en een beetje weet van verlies, verdriet en troost, zaken die weerklinken in het oratorium.
Dinsdagavond 26 maart begint om 19:00 op NPO Klassiek een uitvoering door de Nederlandse Bach Vereniging. Bij mij staat de radio aan. En ik hoop bij jou ook. Al luister je alleen maar naar het openingskoor. Hemelse muziek.
Nooit meer iets missen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en je krijgt wekelijks een verzameling van de beste stukken, updates over de podcast en de beste aanbiedingen van Saar in je mailbox!