Ze wasten en dweilden, boenden en kookten enorme maaltijden, en als ze van uitputting omvielen checkte hun mevrouw met een wit doekje of ze geen hoekje waren vergeten. Horror mensen, zoals we met dienstmeisjes omgingen.
Op de cover van het boek Alstublieft mevrouw staat een meisje met een hagelwit schort en een mutsje op haar hoofd. In haar handen een dienblad waarop theekopjes staan. Het boek vertelt de geschiedenis van het Nederlandse dienstmeisje. Dat was tot en met de jaren vijftig een soort slaafje dat van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat in de weer was voor het gezin waarbij ze inwoonde. Ze stond als eerste op om de kachel aan het branden te krijgen, de trap te dweilen en het brood te snijden. Overdag stofte ze, boende de vloeren en klopte de kleden. Elke maandag zwoegde ze achter de wastobbe. Ze kookte voor het hele gezin en deed de afwas. En ging als laatste naar bed.
Een beetje Downton Abbey, maar dan op z’n Hollands. En in een gewoon huis, geen kasteel. Als een dienstmeisje op een boerderij werkte, moest ze ook nog voor de kippen, varkens en geiten zorgen en helpen met koeien melken. Stofzuigers bestonden niet, laat staan wasmachines en koelkasten. Ik krijg al pijn in mijn rug als ik de verhalen lees.
Een dienstmeisje verdiende in de jaren dertig een rijksdaalder per week. En o wee als ze niet netjes werkte. Zo vertelt Catrien dat ze op een ochtend een ietwat vuile doek op de grond vond. De dag ervoor had ze de ramen gezeemd. Om te controleren of ze dat wel goed had gedaan, was haar mevrouw met een witte doek langs de sponningen gegaan. Ze had ’m demonstratief op de grond gegooid om Catrien te confronteren met de vergeten hoekjes. Dertien was ze toen, net van school. Maar die zure mevrouw gaf haar wel goed te eten, al moest ze dat in haar eentje in de keuken achter de kiezenwerk. Rundvlees, dat kreeg ze thuis niet.
En zo staan er nog veel meer fascinerende anekdotes in het boek. Mieneke bijvoorbeeld werd op haar veertiende door haar vader naar een boerderij gebracht waar de boerin wel een meisje kon gebruiken. Ze was nog nooit buiten haar dorp geweest. Toen ze afscheid nam van haar moeder, zei die: “Probeer niet om terug te komen, want de bezemstok staat achter de deur.” En als haar vader haar bij de boerderij heeft afgeleverd zegt hij alleen: “Hoi je, en doe goed je best.” Geen kus, geen knuffel, niks. Hallo, dat waren nog eens tijden. Moet je nu om komen bij een veertienjarige. Die zou zeggen: “Pap, doe het lekker zelf. Ik ga chillen met mijn vrienden.”
Alstublieft mevrouw! – een geschiedenis van de Nederlandse dienstmeisjes
Tialda Hoogeveen, Thomas Rap € 16
