Bijna vier miljoen mensen wonen zonder partner, en de verwachting is dat dat aandeel de komende decennia fors zal stijgen. Wat dat betekent voor het individu en voor de samenleving, onderzoekt Annemiek Leclaire. Wat haar meteen opviel: veel alleenwonende vijftigplus vrouwen willen nooit meer samenwonen. “Ik wist niet dat ik het alleen zo heerlijk zou vinden.”
De kans is groot dat je meerdere keren in je leven alleen komt te wonen. Als student op kamers, als werkende jongvolwassene, na het einde van een relatie of de dood van een geliefde. Bijna vier miljoen volwassen Nederlanders wonen tegenwoordig zonder partner in huis: zo’n 3.2 miljoen leven alleen, en er zijn circa 600.000 eenoudergezinnen. Over twintig jaar bestaat de helft van het aantal huishoudens in ons land uit één persoon. Dat heeft natuurlijk enorme consequenties voor huisvesting, zorg, geld en relaties.
Zelf woon ik (54 jaar oud) ook alleen. De vader van mijn kinderen en ik zijn in 2018 uit elkaar gegaan, mijn kinderen zijn dit jaar uitgevlogen. Ik woon in wat een CPO heet, een bouwgroep waarin dertig huishoudens gezamenlijk een wooncomplex ontwikkelden, met een gemeenschappelijke ruimte en een gemeenschappelijk dakterras. De helft van mijn buren woont zonder partner.
Omdat het me verbaasde dat er voor deze eigentijdse leefvorm geen enkele aandacht was, begon ik er voor Vrij Nederland een serie over, gesteund door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Ik breng een jaar lang in kaart wat dit fenomeen betekent voor individu en samenleving. Het gaat me daarbij niet per definitie om ‘singles’ of ‘eenpersoonshuishoudens’, maar om alle Nederlanders die vanwege het ontbreken van een andere volwassene in huis in hun eentje financieel, sociaal en praktisch verantwoordelijk zijn voor hun leefsituatie en mogelijk die van kinderen. Om wat dat meebrengt aan vreugde, vrijheden, kwetsbaarheden en moeilijkheden.
Om ervaringen te verzamelen plaatste ik een paar online oproepen. Onmiddellijk stroomde mijn postbus vol berichten. Daarin kan ik grofweg drie categorieën onderscheiden: de alleenwoners die al heel lang geen relatie hadden, er ook geen willen, en zich verzetten tegen hun achtergestelde positie in de maatschappij. De singles die tegen hun wil in alleen moesten wonen, na een scheiding bijvoorbeeld, en het lastig en eenzaam vinden – veruit de minderheid in mijn mailbox. En dan de alleenwonende vrouwen die het heerlijk vinden zonder partner in huis, die af en toe daten, of latten, maar ab-so-luut niet meer willen samenwonen. Van deze groep, vaak vijftigplus, kreeg ik een lawine aan reacties.
Nooit meer betutteld worden
“Ik zou niet anders willen,” schrijft Geesje (58). “Mijn langste relatie is gesneuveld omdat ik niet wilde samenwonen. We wilden allebei eigenlijk hetzelfde: onze relatie steeds verder verdiepen. Voor hem hoorde samenwonen bij die verdieping, voor mij was samenwonen daar juist een bedreiging voor.”
De 65-jarige Elisa mailt: “Ik heb alle constructies gekend: ik ben getrouwd geweest met kinderen, gescheiden met kinderen, ik heb nog een periode samengewoond met een partner. Nu met alle kids het huis uit en alleenwonend ben ik nog nooit zo gelukkig geweest.”
En Saskia (58): “Na meerdere teleurstellende relaties met mannen waaronder twee huwelijken besloot ik dat het genoeg was en dat ik niet langer een man in mijn leven wilde. Dat was in 2014. Daarna heb ik geen relatie meer gehad. Mijn jongste kind ging in 2017 het huis uit.” Sindsdien woont ze alleen, schrijft ze. “Ik heb het nog nooit zo goed gehad met mezelf als nu. Het was af en toe niet gemakkelijk, maar ik ervaar mijn keuze als een bevrijding. In 2020 verhuisde ik naar de stilte van het Groningse platteland. Het leven is goed hier.”
Wat opvalt aan die reacties is hoe ontzettend fijn veel vrouwen het vinden dat ze zich niet (meer) hoeven aanpassen aan een partner. “Ik kan me nergens zo diep ontspannen als in mijn eigen huis,” zegt Geesje als ik haar bel. Saskia: “Samenleven met een man in ons patriarchale systeem leidt tot een situatie waarin je je als vrouw óf schikt, of er voortdurend tegen vecht. Dat laatste deed ik, maar daar wordt een relatie niet leuker op.”
Het doet me denken aan wat psychologe Susan Bögels, hoogleraar Family Health & Mindfulness, onlangs tijdens een lunch tegen me zei. “Ondanks de emancipatie leveren vrouwen in relaties over het algemeen toch nog meer in dan mannen.” Ook zij woont zonder partner.
Kunnen doen wat ik wil, nergens rekening mee houden, dat zijn de voordelen die de vrouwen beschrijven in hun mails. Anja Machielse, hoogleraar Sociale Weerbaarheid, en net als Bögels meedenker met de serie, noemde het onlangs in een interview voor Vrij Nederland ‘ons toenemende verlangen naar zelfbeschikking’. “Deze generatie vrouwen, en de jongere generaties, willen heel graag zo veel mogelijk zelf doen. We willen niet betutteld worden.”
Nooit meer inschikken
Als je niet zo assertief bent, en snel geneigd bent je te schikken, biedt een huis alleen een plek waar je het voor het zeggen hebt, waar niets bevochten of onderhandeld hoeft te worden. “Wat mij zo bevalt aan het alleen wonen heeft te maken met het feit dat het mij heel veel moeite kost om bij mezelf te blijven in een relatie,” schrijft de eerdergenoemde Elisa. “Ik heb twee pogingen gedaan en eerlijk gezegd weet ik gewoon niet hoe dat moet, een relatie onderhouden. Ook met vrienden en familie moet ik me af en toe terugtrekken om weer te beseffen wat ik vind en wil. Dus het heeft ook met mijn persoonlijkheid te maken.” Het was voor haar na de pijn en het verdriet over het verlies een enorme opluchting dat ze zelf kon beslissen over wat dan ook, schrijft ze. “Ik heb een druk leven met vijf kids kids en veertien kleinkids en ik vind het heerlijk om na al die drukte alleen te zijn.”
Barbara: “Mijn seksdrive is onverminderd hoog en ik zou zeker nog wel een relatie willen, maar wil nooit meer samenwonen. Sommige mannen geven in het eerste gesprek al aan dat ze dat in de toekomst wel willen, dus tja, dan heeft een vervolgdate geen zin. Dan krijg ik het echt enorm benauwd. Dat iemand je geen ruimte geeft om jezelf te kunnen blijven. Ik heb me in mijn leven te vaak aangepast aan wat een man wil.”
Een huis zonder partner biedt ook een ontsnapping uit een hectisch leven. ‘Met rust worden gelaten’, hoe vaak ik dat argument niet hoor in de gesprekken die ik voer voor de serie: “Ik heb een druk leven, ik vind het fijn om thuis even niks te hebben.”
In The New York Times stond in 2023 een artikel met de titel: We’re spending more time alone. Maybe it’s because we’re exhausted. Volgens journalist Jessica Grose was een deel van de singles die ze kent aan het eind van een dag werken gewoon te moe om nog tijd met anderen te willen doorbrengen.
De soms overweldigende eisen van het dagelijks leven zijn van invloed op wel of niet verlangen naar een inwonende geliefde. Zo schrijft Suzanne (52): “Je eigen ding doen, stilte en rust, het is fijn na ‘overprikkeling’ gedurende de dag. Ik geef les, training en coaching, best intens werk.”
Ik heb inmiddels de indruk dat het verlangen naar een eigen ruimte voor vrouwen een steeds belangrijker reden wordt om een relatie te verlaten. Ik kan in mijn eigen omgeving drie vrouwen aanwijzen die bij hun partner zijn weggegaan met als voornaamste reden dat ze behoefte hadden aan een eigen plek.
Dit artikel is een sterk verkorte versie van het verhaal dat verscheen in de Liefdesspecial van Saar Magazine in maart 2024, het leukste blad voor 50+ vrouwen. Saar is een onafhankelijk blad, alles is gemaakt door en voor 50+ vrouwen. We hebben geen glimmend hoofdkantoor, geen mannen in pak die zeggen wat we moeten doen: gewoon een stel leuke vrouwelijke journalisten en bladenmakers, die wel 50 zijn, maar nog lang niet oud.
