Miriam is lang en blond. Haar dochter is donker en gezegend met een bos krullen. ‘Toen ik zwanger was, stond ik er nooit bij stil dat mijn kind ooit vragen zou krijgen over haar afkomst. Of kutopmerkingen en achteloze verdachtmakingen naar haar hoofd zou krijgen. Hoe onnozel van me.’
Het is me nog nooit gebeurd dat iemand vroeg: ‘Miriam, waar kom je eigenlijk vandaan? Helemaal Nederlands lijk je me niet.’ Het lijkt me niet erg als dat een keertje wordt gevraagd, maar die vraag keer op keer beantwoorden lijkt me nogal kleinerend. Alsof je er niet helemaal bij hoort, zeg maar. Een beetje van: oké, je woont in dit land maar je bent en blijft een vreemdeling.
Op YouTube zie ik een groep jonge mensen een DNA-test doen om te achterhalen waar hun wortels liggen. De reden: ze moeten al hun hele leven uitleggen wat ze zijn: Colombiaan, Koreaan, Chinees, Afrikaan? Zelf zien ze zichzelf gewoon als Amerikaan, maar als je niet wit bent kan dat blijkbaar niet.
In ons land is het precies hetzelfde. Op het moment dat je er niet uitziet zoals ik – lang, blond, blauwe ogen – tel je eigenlijk niet mee. Dan kom je ergens anders vandaan. Dan dien je te verklaren dat je hier zomaar durft te zijn of zo.
Als ik vroeger met mijn dochtertje over straat liep werd me regelmatig gevraagd waar ze vandaan kwam. Vanwege haar huidskleur, bruine ogen en krullenbol kon ze in de ogen van veel mensen niet gewoon Nederlands zijn. Mijn dochter is geboren in Israël en heeft een Palestijnse vader. Dat maakt haar officieel een allochtoon. Een persoon met een niet-westerse achtergrond. Toen ik zwanger was, stond er nooit bij stil dat mijn kind daar ooit vragen over zou krijgen. Of kutopmerkingen en achteloze verdachtmakingen naar haar hoofd zou krijgen. Hoe onnozel van me.
In de praktijk betekende het dat mijn twaalfjarige dochter met haar blonde vriendinnetjes bij de drogist lipstickjes uitprobeerde en op haar schouds werd getikt met de woorden: ‘Dat doen wij hier niet in Nederland.’ Dat ik haar klassenleraar op het gymnasium uit moest leggen dat mijn dochter zo goed Nederlands spreekt omdat ze Nederlands is.
Als ik geen kind had gehad dat er niet standaard wit uitziet, had dat YouTube-filmpje waarschijnlijk niet zo’n impact op mij gehad. Ik zou hebben gedacht: wat kan het je schelen waar je vandaan komt. Toen de Amerikaanse jongeren te horen kregen waar hun wortels lagen, waren ze stuk voor stuk verward, ontroerd, verbaasd en vooral opgelucht. Eindelijk kregen ze antwoord op de vraag: ‘Wie ben ik eigenlijk?’
Ik heb mijzelf nog nooit verward, ontroerd, verbaasd of opgelucht gevoeld over mijn wortels. Omdat ik wit ben. Aan witte mensen wordt niet gevraagd waar ze vandaan komen. De jongeren uit het filmpje bleken Native American-genen te hebben, maar ook West-Europese, Oost-Europese, Aziatische, Joodse en Arabische. Ze waren een prachtige mix.
Waar kom je vandaan? De vraag is mij nooit gesteld. Ik heb altijd geweten wie ik ben. Ik heb mijn aanwezigheid nooit hoeven te verklaren. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik blij mag zijn dat ik hier mag wonen. Dat ik word geaccepteerd of getolereerd. Dat ik op moet rotten naar mijn eigen land.
Na het filmpje besefte ik maar al te goed welke privileges mij ten deel vallen. Dat ik overal waar ik woon, werk en leef een voorsprong heb. Omdat niemand mij het gevoel geeft dat ik er maar half bij hoor. Omdat je aan mij niet ziet dat mijn voorouders hier niet vandaan komen.
Lees ook: Prachtig filmpje: over de liefde tussen een oude dame en haar robot
