Als je in de levensfase zit waarin je meent dat je inmiddels elke traan wel hebt vergoten, heeft moeder natuur misschien nog een verrassing voor je. Droge en geïrriteerde ogen, waardoor de tranen bij elke windvlaag spontaan over je wangen stromen. 

Niet alleen vaginaal kan het im Laufe der Zeit misgaan met de vochthuishouding, ook de  ogen kunnen uitdrogen en zo hun omfloerste glans verliezen. Dat is niet omdat je al zo veel hebt gehuild dat de tranen op zijn, maar puur een lichamelijk gegeven. Ongeveer 4 tot 10 % van de mensen tussen de veertig en vijftig jaar hebben vaak of altijd last van droge ogen. Bij mensen boven de 65 jaar komen droge ogen nog wat vaker voor: 10 tot 15 %. Vrouwen zijn daarbij twee keer zo vaak de klos als mannen, wat betekent dat ongeveer één op de vijf vrouwen regelmatig of continu last heeft van. Die klachten variëren van jeukende ogen, een branderig gevoel, alsof er zandkorreltjes in het oog zitten, lichtovergevoeligheid tot zelfs pijn en… traanogen. 

Windvlaagje

Paradoxaal genoeg kunnen droge ogen zodanig irriteren, dat je van een windvlaagje buiten al in tranen uitbarst. De traanklier maakt dan extra tranen aan die erg waterig zijn en snel over de wang weglopen. Ze lossen het probleem van de droge ogen niet op. Gijsje (56) heeft daar regelmatig last van: “Op straat vragen mensen weleens of het goed met me gaat, als ze de tranen over mijn wangen zien biggelen. Mijn ogen hoef ik niet op te maken, make-up ligt door de tranen in no time af. Alleen in de zomer heb ik geen last. Dus van oktober tot maart gebruik ik nauwelijks make-up. Ik druppel mijn ogen weleens maar ik ben niet zo therapietrouw. Ik ben er nooit mee naar de dokter geweest, ik neem het als een fact of life. Mijn moeder had hetzelfde. Zij kreeg op latere leeftijd van die hangende wallen onder haar ogen, dat had er denk ik mee te maken. Als ik daar last van krijg, dan moet er wel iets gebeuren. Maar gelukkig is het nog niet zover dat ik van die hondenogen heb.” 

Klier

Waterlanders zijn er niet alleen om uiting te geven aan verdriet, woede of andere al dan niet oprechte sentimenten. Ze zijn er vooral om de ogen vochtig, schoon en gezond te houden. Traanvocht is het smeermiddel dat de oogbol soepel alle kanten op laat bewegen. Het spoelt bacteriën en vuiltjes weg en voorkomt zo oogontstekingen en ander leed. Traanvocht bestaat niet alleen uit water en zout, het bevat ook een slijmerig laagje dat wordt gemaakt door de slijmbekercellen in het bindvlies en een vette substantie die wordt afgescheiden door de Meibom-kliertjes in de oogleden. Dat vetlaagje zorgt ervoor dat het water niet te snel verdampt, waardoor er altijd een mooi traanfilmpje op het oog ligt. 

Beeldscherm

Er kan bij de productie van traanvocht een en ander misgaan. Op de eerste plaats worden die Meibom-kliertjes met de jaren minder actief. Maar ook contactlenzen, diabetes en medicijnen (zoals antihistaminica, anticholinergica en bètablokkers) kunnen de traanproductie saboteren. Een gebrekkige traanproductie kan bovendien een vervelende bijwerking zijn van een ooglaserbehandeling of een symptoom van de ziekte van Sjögren (vorm van reuma). Zelfs als je voldoende traanvocht maakt, kun je last krijgen. Door lenzen dragen bijvoorbeeld, of veel tijd doorbrengen in een ruimte zijn de centrale verwarming of airco continu voor droge lucht zorgt. En door beeldschermwerk, een oorzaak die optometristen steeds vaker zien. Het traanvocht vormt een filmpje dat elke keer over het oog wordt verspreid als we knipperen, zo’n tien keer per minuut. Bij computerwerk of als we veel lezen, staren we continu naar het scherm, een boek of tijdschrift, waardoor we niet genoeg knipperen met de oogleden. De vette laag kan zich dan niet goed verspreiden en het water kan verdampen, wat droge ogen geeft. 

Branderig

De klachten kunnen zo subtiel zijn, dat je niet op het idee komt om er iets aan te (laten) doen. Michele (61) ontdekte pas waar dat gedoe met haar contactlenzen vandaan kwam, toen ze voor lensimplantaten naar de oogarts ging. De lensoperatie moest worden uitgesteld omdat haar traanvocht niet van goede kwaliteit is. “Zo’n tien jaar geleden begon ik er last van te krijgen, zo rond de overgang. Mijn ogen voelden voortdurend branderig en ik kon mijn lenzen niet goed inhouden, dus nam ik een andere type lenzen. Druppelen hielp, maar niet voldoende. Nu heb ik van de oogarts een gel gekregen. En elke avond neem ik een warm oogkompres om te ontspannen. Vervolgens masseer ik mijn ogen voorzichtig van boven naar beneden. Dat stimuleert de oogrand om meer traanvocht te maken. Het gaat stukken beter.”

Waterlanders

Als je wordt geplaagd door een gebrek aan waterlanders, staat er een leger aan optometristen klaar die je kunnen helpen. Het onderzoek bij de optometrist begint met een traanmeting. Vervolgens kunnen zij de droge ogen behandelen. Kunsttranen en ooggel kunnen de spiegels van de ziel verzachten en hun vochtigheid op peil houden.Als de klachten ernstig of hardnekkig zijn kan de optometrist kleine plugjes in de traanbuizen aanbrengen. Het traanvocht wordt dan niet meer goed afgevoerd maar blijft in het oog, wat de klachten moet verhelpen. Een paardenmiddel is restasis, dat specifiek bedoeld is om een chronische ontsteking van de Meibom-kliertjes te onderdrukken maar dat kan alleen worden voorgeschreven door een arts. 

Olie

Ook natuurlijke middelen kunnen helpen bij droge ogen. Onderzoek met vetzuren heeft laten zien dat die de kwaliteit van het traanvocht helpen verbeteren en dat ze de klachten verzachten. Het gaat om omega-3 vetzuren (in vette vis en visoliecapsules) en omega-7, een vetzuur dat zit in een olie die wordt gewonnen uit de zaden en vruchten van de duindoorn. In 2019 keken Taiwanese onderzoekers naar studies die zijn gedaan met omega-3  vetzuren. Ze concluderen dat die daadwerkelijk kunnen helpen om droge ogen tegen te gaan. Dat doen ze bovendien zonder noemenswaardige bijwerkingen, behalve een fishy burp zo af en toe. Het bijzondere van duindoornolie is dat dit niet alleen droge ogen tegengaat, er zijn ook stevige aanwijzingen dat het omega-7 vetzuur dat erin zit, helpt tegen vaginale droogte en dat het de barrièrefunctie van de huid verbetert. En ook voor omega-7 geldt dat er geen bijwerkingen zijn. Maar het kan soms nog eenvoudiger: meer water drinken en zorgen voor een hogere luchtvochtigheid in huis of op het werk. 

 

Tekst: Hanny Roskamp