We liegen over onze leeftijd, zijn van slag als we u genoemd worden en grijpen bij de minste verzakking naar de fillers. Yvanka vraagt zich af: waarom willen we toch zo graag jong gevonden worden?
“En hoe oud denk je dat we zijn?” Vriendin lacht schalks naar de jongen die onze wijn neerzet. Ze heeft ons net geïnstrueerd haar ieder uur even te helpen herinneren aan het stevig fronsen van haar voorhoofd zodat de ingespoten botox van vanmiddag goed verdeeld wordt.
“Laat die jongen nou,” probeert een andere vriendin maar het is al te laat.
De jongen schraapt zijn keel en kijkt paniekerig de kring rond op zoek naar aanwijzingen.
“Eh … allemaal rond de veertig?”
We halen opgelucht adem. Hoewel de meeste mensen weten dat iedereen altijd ruim tien jaar van de leeftijd aftrekt die hij echt denkt, loop je soms nog wel eens een student of taxichauffeur tegen het lijf die een reële inschatting geeft. Dat kan een avond goed verzieken.
De obsessie met leeftijd en jong willen zijn lijkt een typisch vrouwelijk fenomeen: we jokken op datingprofielen, zijn een dag van slag als we u genoemd worden en rennen naar de plastisch chirurg voor vampirefacelifts en fillers. Het begint ergens tussen de veertig en vijftig hoewel sommige vrouwen ook al eerder beginnen. Zo zei een vriendin ooit tegen me, toen ze haar eerste kind kreeg: “Het voelt heel gek om achter de kinderwagen te lopen, ik heb het idee dat iedereen denkt: wat doet dat meisje met die baby?” Ja, dat zie je inderdaad maar zelden, tienermoeders van vierendertig…
Met de meiden
In onze wens om jeugdig te blijven, doen en zeggen we de meest bizarre dingen. We noemen onszelf ‘meisje’ of nog erger ‘grietje’, we drinken wijntjes met ‘vriendinnetjes’, we nemen onze eerste tattoo of we zijn ineens de beste vriendin van onze tienerdochters. Wie in de zomer door z’n timeline scrollt ziet een gezellige compilatie van ‘lekker met de meiden’ moeder-dochterkiekjes op Milkshake, Pinkpop en Lowlands. “Ik vind het heerlijk om met Lieve de festivals af te struinen,” zegt Marlies (52). “Ze begon op haar zestiende te luisteren naar hardcore en hierdoor kwam bij mij m’n eigen gabberjeugd weer bovendrijven. De eerste keer dat Lieve naar een festival ging, bood ik aan om mee te gaan en sindsdien is het ons vaste moeder-dochteruitje.”
Van tevoren gaan moeder en dochter (19) samen winkelen om een leuke outfit te scoren maar ook een pilletje hoort erbij. “Die festivals duren super lang en dan is het fijn als je het wat langer vol kunt houden,” legt Marlies uit. “Niet alleen qua dansen, als je begrijpt wat ik bedoel?” Ze lacht en geeft me een knipoog.
Lieve ziet dat ik het niet helemaal begrijp.
“Mama pikt daar ook nog wel eens wat op,” lacht ze.
“Zeg jij maar niks,” reageert Marlies. “Hoe vaak heb ik jou wel niet uren horen neuken dankzij de pillen die ík had gescoord?”
Lieve kijkt gegeneerd. Deze uitlating lijkt toch een brug te ver voor de moeder-dochter-vriendinnenrelatie.
Sneue zestiger
Ik vraag me af hoe jeugdig je mag gedragen voordat het treurig wordt. En wie bepaalt dat eigenlijk?
Madonna, the Queen of Pop, die dit jaar ons land aandoet met haar Celebration Tour, krijgt bakken haat over zich heen vanwege haar uitingen op social media. Ze zou verbouwd, verminkt en pathetisch zijn.
“Ik had haar gegund dat ze tien jaar geleden was doodgevallen,” zei Olcay Gulsen daarover in een talkshow begin dit jaar. Met andere woorden: als je 64 bent – en nog steeds een mening hebt over dingen die gebeuren in de wereld, of dat nu de situatie is in Palestina of de preutsheid van Instagram, als je nog steeds ongegeneerd danst en zingt op TikTok en je weet niet dat het voor vrouwen van jouw leeftijd allang klaar is, dan kun je maar beter dood zijn. Oké Olcay, dank voor deze vrouwenzelfhaat.
Niet alleen hoe lang je jong mag dóen luistert extreem nauw, ook hoe jong je eruit mag zien lijkt een kwestie die anderen voor je bepalen. Wie veel sport en daardoor een strak lichaam heeft, is al snel ‘een doorgeslagen killerbodyneuroot’ en wie de cosmetisch arts carte blanche heeft gegeven noemen we ‘freak’. De breed uitgemeten verontwaardiging over de ingrepen van Linda de Mol, zo’n vijftien jaar geleden, maar ook het aangepaste hoofd van Ellemieke Vermeulen, Yolanthe Cabau van Kasbergen en Monique van de Ven, verschenen met grote voor en na foto’s in roddelbladen. Bekende vrouwen die overduidelijk iets hebben laten doen aan hun lichaam, worden daar hard voor afgestraft. Het is nogal een klem waar we in zitten. Ouder worden moet je bevechten, maar het moet wel subtiel en op de juiste manier.
Het nieuwe vijftig
Ouderdom lijkt steeds meer een ziekte die we moeten genezen: de huid moet jonger met behulp van dure smeersels, het lichaam gezonder door de juiste voeding, de spieren strakker met pillen en sporten. Je hoeft alleen maar naar de jaarlijkse goede voornemens te luisteren, om te weten dat de meeste vrouwen er in meerdere of mindere mate aan meedoen. Dat heeft natuurlijk alles te maken met beeldvorming. Oude presentatrices en actrices moeten het veld ruimen en wie op kantoor de vijftig is gepasseerd wordt al snel als achterhaald gezien.
Daarnaast schijnt er zoiets te zijn als ‘leeftijdsverwarring’. De Amerikaanse onderzoeker David Rubin en zijn Deense collega Dorthe Berntsen ontdekten dat mensen boven de dertig zich gemiddeld een stuk jonger voelen dan hun kalenderleeftijd aangeeft. Jan Latten, gepensioneerd demograaf van het CBS, heeft daar wel een verklaring voor: we worden gewoon steeds ouder. Tegenwoordig ben je op je dertigste niet op de helft van je leven, maar ongeveer op een derde. De levensfasen die we doormaken – en het bijbehorende gedrag – verschuiven daarmee. Onder de dertig zaten we vroeger in de ‘expansiefase’ van ons leven: we werken aan een carrière, bouwen een gezin op en maken toekomstplannen. Daarboven zaten we in de ‘contractiefase’, waarbij we meer afstand nemen van dat wat we hebben opgebouwd. Doordat we steeds ouder worden, schuift die contractiefase steeds meer naar achteren, zegt Latten in de Volkskrant. “Op basis van de gestegen levensverwachting zou je kunnen zeggen dat zestig het nieuwe vijftig is geworden.”
Dat betekent dus, even vrij vertaald, dat we ons jonger voelen en er jonger uit willen zien omdat het beeld dat we hebben van iemand van onze leeftijd niet klopt met het beeld dat we van onszelf hebben. Het is een beetje waarom de boomers van tegenwoordig zich geen bejaarden voelen. Het beeld van een oma met watergolfpermanent en een soepjurk met bloemetjes strookt niet meer met de zeventiger van nu die nog maar net gestopt is met werken en actieve wandelvakanties naar Santiago de Compostella onderneemt.
Andere koek
Het is een ding, leeftijd. En geen mooi ding. De kijk op ouderen is in westerse landen wel eens feestelijker geweest. Zo leerde Plato de mensen ‘hoe ouder, hoe wijzer’ en schreef Cicero tweeduizend jaar geleden al dat ouder worden een levensfase is met specifieke kwaliteiten. Mensen die uit alle macht jong wilden blijven, in zijn ogen: onervaren, onwetend en onbesuisd, vond hij geen knip voor de neus waard. Oudere mensen moesten juist een lichtend voorbeeld zijn met al hun kennis en ervaring.
Dat is nog eens andere koek dan het beeld dat wij in de media afgeschilderd krijgen van ouderen als zorgbehoeftigen en demente idioten. Plato en Cicero zijn overigens niet de enige filosofen met positief beeld van ouder worden. De Duitse romanticus Johan Wolfgang Goethe was een waar pleitbezorger van het feestelijk ouder worden en liet dat zelf ook zien door op hoge leeftijd zijn humor en kennis te delen, met jonge mensen (lees: jonge vrouwen). Voor Goethe betekende ouder worden, net als voor Cicero, een nieuwe fase met eigen mogelijkheden.
“Het is hoog tijd om anders aan te kijken tegen ouder worden,” vindt ook filosoof en gerontoloog Jan Baars. “We kijken te veel naar leeftijd, dat is iets van de laatste tijd. Eeuwenlang kenden mensen hun eigen leeftijd nauwelijks. Pas nadat Napoleon in het begin van de negentiende eeuw het bevolkingsregister invoerde, werden we leeftijdsbewust. Inmiddels lijkt het alsof je vanaf je vijftigste al zorg nodig hebt en niets meer bij kunt dragen. We leven in een cultuur die er alles aan doet om je jonger te laten voelen en ogen dan je bent.”
Omaatje
Van mij mag iedereen zo leip doen als ie zelf wil en z’n hoofd helemaal volspuiten met rotzooi maar ik denk dat we gelukkiger worden als we dat krampachtige gedoe met leeftijd en ouder worden loslaten. Laten we ons verheugen op een nieuwe fase zoals Goethe adviseerde. Laten we oude wijze vrouwen worden in plaats van oude meisjes of belegen grietjes. Wijze vrouwen die gevraagd en ongevraagd goede raad uitdelen aan jongere generaties en doen en laten waar ze zin in hebben. Oh ja, en die voor de jongste generatie zorgen.
Hoewel het wat prematuur is met een dochter van negentien, heb ik met name van dat laatste een heel romantisch beeld. Ik zie mezelf met grijze lange haren, in een roze hippiejurk met cowboylaarzen bij een crèche staan. Daar komt dan een leidster aan met een lekkere dikke spekbaby op haar arm die zijn armpjes uitstrekt en ‘oma!’ roept. Ja, gewoon ‘oma’ en niet ‘glam-ma’ of ‘mimi’, zoals de kleinkinderen van Connie Breukhoven en Janny ter Heijden moeten zeggen. Dan neem ik er denk ik ook een opa bij, die de hydrofiele handdoeken kan aangeven als ik de baby in een Zwitsal-badje stop en die met me kan dansen en chips eten zodra de baby slaapt. Heerlijk.
Voor wie helemaal geen zin heeft in dit plaatje of überhaupt in ouder worden, heb ik nog een opbeurende wetenschappelijke meevaller: een onderzoek uit 2012 naar het verband tussen leeftijd en geluk toont aan dat levensgeluk verloopt in een U-vorm. Als kind zijn de meeste mensen het gelukkigst en dat loopt geleidelijk af tot je vijftigste. Daarna speelt status minder een rol en nemen stress en piekeren af en wordt het bovendien steeds gemakkelijker emoties een plek te geven. Gevolg: het geluksgevoel neemt na je vijftigste automatisch weer toe.
Dus dames, laat de frustraties over leeftijd, rimpels, dubbele kinnen en hangtieten los, leef groots en vertrouw op de U. Binnenkort zit je weer op het vreugdeniveau van een kind van vijf en huppel je als een zevenjarige door de straat. Ouder worden valt echt mee, misschien is het zelfs wel een beetje fantastisch!
TEKST: Yvanka van der Zwaan
