Als je vader overlijdt, verandert je hele wereld. Of je nu tien, dertig of vijftig bent. Miriams vader stierf 25 jaar geleden en ze mist hem nog elke dag.
Lieve pap,Vorige week vroeg iemand hoe lang ik al schreef. Ik antwoordde hardop: ‘Uh, mijn vader is 25 jaar geleden overleden. Dus dat wordt al 25 jaar.’ Haar antwoord: ‘Zolang al?’ beantwoordde ik met een ‘Ja, papa is al 25 jaar dood.’ Maar dat bedoelde ze niet. Ik moest er zelf ook om lachen. Om die verwarring. Niet dat jij dood bent natuurlijk. Dat ik je na zoveel jaar nog mis, begrijpen alleen mensen van wie een ouder ook dood is.
Die eerste jaren na je dood zag ik je overal lopen. De eerste keer dat dat gebeurde ben ik gewoon achter je aan gegaan. Liep ik achter een man met hetzelfde loopje als jij en deed ik net of jij het was. Pas toen ik naar een andere stad verhuisde hield ik daarmee op.
De telefoon. Ook zoiets. Als ik alleen was en hij ging over, dan vertraagde ik mijn pas. In mijn hoofd was jij het aan de andere kant van de lijn. Ik zou opnemen en dan zou ik jouw zware stem horen met een of andere boodschap. ‘Miriam. Met mij. Ik kom straks langs om je tuin in orde te maken/dat plankje op te hangen/je meterkast te controleren.’ Elke keer dat die telefoon rinkelde sprak ik mijzelf toe: hij is dood, gek. Hij belt echt niet meer, terwijl een ander stemmetje zei: nee hoor, het was één grote grap. Of een boze droom. Wat jij wilt. En dan nam ik op en dan werd ik teleurgesteld. Wie het ook was. Jij was het nooit. Ook daar ben ik op een gegeven moment maar mee gekapt.
Ik zeg weleens tegen mensen dat je precies op tijd bent doodgegaan. Meestal denkt men dan dat ik bedoel dat ik je niet langer wilde zien lijden. Zo’n enorme vent van 1.93 meter van over de honderd kilo die werd geveld door een ziekte die hem totaal ruïneerde. Een vader waar niets meer van overbleef dan een klein mannetje in een rolstoel met van die oren die nog groter leken te zijn geworden. Een papa die pijn had en door de morfine wartaal uit begon te slaan. Mensonwaardig werd het. Maar dat bedoel ik niet als ik zeg dat jij precies op tijd bent gestorven.
In die jaren dat jij mijn vader was waren we vaker water en vuur dan mij lief was. Hoe vaak heb ik niet de deur keihard achter mij dicht geslagen na een confrontatie met jou. In een van onze laatste gesprekken hebben we alles uitgepraat wat er uit te praten viel. Het pijnlijkste moment was de stilte die viel nadat jij zei: ‘Ik ben geen goede vader voor je geweest.’ Ik zat met mijn mond vol tanden, maar in die luttele seconden werd ineens alles duidelijk. Ik antwoordde: ‘Ik ben niet zo geworden ondanks jou maar dankzij jou. En pap daar ben ik blij om. Jij toch ook?’ Je keek mij aan met een blik die ik nog nooit eerder bij je had gezien. Zachtjes vroeg je mij goed voor mama te zorgen.
In de jaren die volgden begon ik je steeds beter te leren kennen. Ik begon mijzelf namelijk steeds beter te kennen. Bij elk stapje dat ik nam in mijn overgang van kind met vader naar kind zonder vader besefte ik dat ik steeds vaker handelde zoals jij. Zoveel momenten waarop ik werd geconfronteerd met mijn eigen tekortkomingen realiseerde ik mij dat ik exact zo reageerde zoals jij dat altijd deed.
Ik begon je steeds beter te begrijpen. Je afkeer voor mensenmassa’s. Je afkeer voor mensen die nodeloos anderen kwetsten. Je starre houding als je het ergens niet mee eens was. De wijze waarop je orde schiep in je eigen chaos. Je cynisme. Het ergens in vastbijten als je iets wilde kunnen. Dat jij je nooit iets aantrok van wat anderen van je dachten. De grove manier waarop je soms tekeer kon gaan. Ook tegen je geliefden. Ik ben het allemaal geworden.
25 jaar geleden las ik een brief aan je voor tijdens je afscheidsdienst. Een van je collega’s van de krant luisterde naar mijn verhaal. Na een paar weken werd ik gevraagd of ik jouw plaats in wilde nemen op de redactie. Af en toe vraag ik mijzelf af wat er zou zijn gebeurd als jij nog leefde. Zou dat boze kind in mij nog steeds boos zijn geweest op jou? Zouden we nader tot elkaar zijn gekomen? Zou ik mezelf zo hebben kunnen ontwikkelen? Zouden jij en ik een modus hebben gevonden die voor ons beiden leefbaar zou zijn geweest?
Ik zal het antwoord nooit weten, maar een ding weet ik wel. Het grootste compliment dat ik de afgelopen jaren kreeg kwam uit de mond van mijn moeder. ‘Wat begin jij toch op papa te lijken.’
Pap. Het is goed zo. Kom nu maar weer terug.
